Agorisme is buiten libertaire kringen nauwelijks bekend. Het staat voor het niet-politieke libertarisme, gebaseerd op een vreedzame en ordelijke samenleving, volgens het Non-Agressie-Principe (NAP). Omdat het volgens agoristen vooral bestuurlijke machtsstructuren van de overheid zijn die het NAP vaak met voeten treden, richt zich het agorisme vooral tegen de verplichting om aan de agenda’s van de overheid mee te doen via dwang, zoals bijvoorbeeld belastingen, boetes, regulering en dienstplicht.
Het streeft een vreedzame, geleidelijk verlopende verandering na, door niet aan de zelfbehoudende en zelfvergrotende mechanismes van de overheid bij te dragen. Agorisme staat voor dat deel van de economie waarin de overheid geen controlerende en regulerende rol heeft en dus ook geen belasting kan ontvangen. Een goede inleiding op agorisme vind je in deze video.
Het begrip Agorisme werd in de zeventiger jaren van de vorige eeuw in de USA geïntroduceerd door Samuel Edward Konkin III (bekend als “SEK3” oftewel 3 Zweedse Kronen) in zijn verhandeling “the new libertarian manifesto“* (35 paginas, Engels). In zijn afwijzing van politieke middelen om maatschappelijke veranderingen af te dwingen raadde hij mensen aan om de overheid niet langer te ondersteunen door hun economische activiteiten zoveel mogelijk te beperken tot markten, die niet gereguleerd of belast zijn. Konkin noemde dit “counter-economics“. Vrijhandel vindt plaats op een vrije markt, in de antieke Griekse traditie was dit de “agora”, vandaar de term “agorisme” voor de maatschappij die hij wilde bereiken.
Het werk van SEK3 is tegen de achtergrond van de politieke situatie in de VS in de zestiger en zeventiger jaren te bezien, waarin de oorlog in Vietnam een grote rol speelde. Die oorlog werd zoals gewoonlijk met belastingen gefinancierd. Het besef dat elke belastingbetaler aan de brutaliteiten van de oorlog meewerkte was de libertairen een doorn in het oog. Sommige formuleringen in het manifest komen misschien voor ons radicaal over, maar we bevinden ons anno 2021 eveneens in een roerige, volatiele tijd en wie het hele manifest leest (uw redateur beveelt in het bijonder het derde hoofdstuk “our means” aan) herkent wel het een en ander.
SEK3:
“The basic organizational structure of society (above the family) is not the commune (or tribe or extended tribe or State) but the agora. No matter how many wish communism to work and devote themselves to it, it will fail. They can hold back agorism indefinitely by great effort, but when they let go, the “flow” or “Invisible Hand” or “tides of history” or “profit incentive” or “doing what comes naturally” or “spontaneity” will carry society inexorably closer to the pure agora” (uit “New Libertarian Manifesto”, derde hoofdstuk)
SEK3 werd geïnspireerd door de ideeën van Murray Rothbard*, een van de belangrijkste grondleggers van het Anarcho-Kapitalisme. Het idee dat je een oppressieve macht uit je leven (en uit de maatschappij) kunt verdrijven door haar niet meer te ondersteunen gaat terug naar de ideeën van Etienne de la Boëtie (1574 – discours de la servitude volontaire**: het besluit om niet meer dienstbaar te zijn.
SEK3 bekritiseerde libertarische politieke partijen – juist vanwege hun deelname aan de partijdemocratie – als ondersteuners van het etatistische systeem en hij stond daarom op gespannen voet met de toenmalige libertariërs. Je zou echter ook kunnen stellen dat beide activiteiten complementair zijn en dat de agoristen de niet-politieke tak van de libertarische beweging vormen. Een onderwerp van controverse is daarom ook het verschil tussen het Anarcho-Kapitalisme en het Minarchisme van de libertarische hoofdrichting. Ook deze controverse kan overbrugd worden door bijvoorbeeld naar het begrip “Heterarchie” uit de organisatieleer te kijken en te erkennen dat anarchisme (letterlijk “zonder leider“) absoluut niet betekent dat er chaos heerst maar een natuurlijke vorm van zelforganisatie impliceert.
We zien dat een flink deel van de huidige LP-aanhang met anarcho-kapitalisme en met agorisme verbonden is. De politieke activiteit van de LP wordt gezien als het uitdragen van het gedachtegoed op het openbare politieke toneel, niet om de macht over te nemen, maar om te overtuigen dat macht gedecentraliseerd en gedeeld moet zijn.
Vanwege de praktische en direct implementeerbare aard van agorisme kan de maatschappelijke impact ervan vele malen groter zijn dan de betekenis van de politieke “tak”. Immers, door ontwijken van belastingen en regels wordt minder bijgedragen aan de huidige eigendynamiek van “the greater good“. Wanneer dit op grote schaal gebeurt, zal dit de invloed van de overheid doorgaans beperken. Libertarische agoristen zijn geenszins gekant tegen het bijdragen aan gemeenschappelijke diensten waarvan zij zelf gebruik maken; zij willen immers geen profiteurs van andermans werk zijn zonder daarvoor tegenwaarde te leveren. Maar doordat zij gemeenschappelijke diensten graag kleinschaliger organiseren en de prijs ervan op een vrije markt – in concurrentie – willen bepalen en desnoods die diensten in eigen hand nemen, willen agoristen zich steeds verder bevrijden van een te dure en zich inmengende overheid.
Agorisme in de praktijk
Spreekt dit concept je aan, dan is er eigenlijk heel erg veel dat je zelf kunt doen: acties die niet verboden zij en waarvan er veel ook niet verboden kúnnen worden. Interessant is dat agorisme bijna vanzelf aan een aantal onderwerpen raakt die je ook in grassroots-bewegingen terugvindt. Van het verkleinen van je (fiscale) “footprint” tot het actief ontwikkelen van je eigen “zelfredzaamheid”. Wanneer je op die manier de overheid minder invloed op jouw persoonlijk leven geeft dan mag je in alle redelijkheid ook verlangen dat je minder aan de overheid afdraagt.
Rik Kleinsmit (Lid van het bestuur van de LP):
“ik beoefen agorisme elke dag, bijvoorbeeld door mijn eigen energie op te wekken, mijn eigen voedsel te verbouwen, met mijn buren ons afvalwater lokaal te zuiveren, onze eigen weg, bermen en buurtgebouw te beheren via onze VvE, door gemoedsbezwaarde te zijn en door verantwoordelijkheid te nemen voor mijn eigen gezondheid.“
De werkgroep “Agorisme” van de LP stelt momenteel een handboek samen van praktische voorbeelden van Agorisme. Een aantal deelnemers aan die werkgroep schrijven aan hoofdstukken over bijvoorbeeld mobiliteit, wonen, zelfbescherming, handel, voedsel, reparaties, ruilmiddelen, digitale privacy, zorg en welzijn en procederen zonder overheid. Het is een samenwerkingsproject dat voor leden van de LP toegankelijk is. De bedoeling is dat het een open “klapper” is waaraan iedere libertariër die dat wil mee kan schrijven en zo praktische ervaringen met gelijkgezinden kan delen.
Douwe Kunst (trekker van de think factory “Agorisme”):
“Regel- en belastingdruk is het probleem en agorisme is het antwoord. Omzeil regels en belasting door slimme truukjes of gewoon boerenverstand. Iedere dag een stapje dichterbij een vrije parallelle samenleving. Geweldloos en onzichtbaar. Onze werkgroep wil het landschap van mogelijkheden verkennen en in de praktijk brengen. Denk aan belastingconstructies, tips voor zelfvoorziening, alternatieve valuta’s en ruilkringen. We zoeken de grens op van wat mag en dan blijkt er meer te kunnen dan je denkt. Al deze kennis bundelen we tot een praktische gids. Ter inspiratie lezen en bespreken we gezamenlijk boeken over agorisme, oa van Samuel Konkin.”
Het borrelt. Wereldwijd ontstaan er initiatieven om libertaire (stad)staten en dorpen te stichten. Een interessant aspect van al deze initiatieven is dat er voor die plekken libertaire sociale contracten en libertaire constituties worden geformuleerd en met elkaar gedeeld. Deze initiatieven hebben de wind mee omdat er steeds meer mensen zijn die de “société administrée”: de overgereguleerde maatschappij willen ontvluchten en er iets beters voor in de plaats stellen. In onze dagen dreigt de dystopie van een alziende en almachtige overheidsdictatuur waartegen bijna geen kruid gewassen is. Deze initiatieven willen open structuren van vrije uitwisseling opbouwen, die, afhankelijk van hun succes, model staan voor betere toekomstige samenlevingen. SEK3 voorzag dat dit zou gaan gebeuren.
Overigens staan deze initiatieven niet op zich. Er zijn allerlei bewegingen die “eigen” dorpjes hebben. Denk bijvoorbeeld aan “ecovillages”, de nederzettingen van protestantse gemeenschappen als de Amish, de Mennonieten of de Quakers, aan Baudet’s “Forumland”, de ca. 20 Neonazi nederzettingen in Duitsland of het dorpje Loppiano in Italië van de Rooms-Katholieke Focolarebeweging. Een bont gezelschap van gezonde, groene en rode appeltjes en ertussenin enkele verrotte bruine appeltjes.
Mensen hebben altijd al aan hun eigen samenlevingen gebouwd en voortdurend verder eraan “beschaafd”. “Kolonisatie” is echt niet het alleenrecht van een opgefokte leidersklasse van natie-staten die hun eigen kastelen willen bouwen. De “Great Reset” van het WEF lijkt weliswaar een machtige “backing” te hebben, maar er bestaat nu al een veel breder spectrum van “build back better” visies, die allemaal met elkaar in concurrentie staan. Mensen en volkeren laten zich niet in één keurslijf dwingen. De integratie van alternatieve structuren in de bestaande globale ordening van natie-staten is de toetssteen voor hun basiswaarden. En de principes van het libertarisch agorisme: zelfbestemming en non-agressie zijn zeker niet vreemd aan Homo Sapiens, ze zijn door de eeuwen heen toch succesvoller en duurzamer gebleken dan de dwingelandij van het rode, groene en bruine collectivisme.
Kapitalistische commune
Onder deze provocerende titel zijn enkele leden van de Nederlandse LP samen met libertairen uit Spanje, Portugal, Zwitserland en Panama bezig een verlaten dorp in Europa te zoeken waar de omzetting van agorisme door een kleine gemeenschap van individuele eigenaren kan worden getoetst. Onder de titel “Libertarische communities” vind je hiernavolgend enkele bronnen. De redactie kan je in contact brengen met de voornoemde libertarische “colonistas”.
Literatuurtips:
* Rothbard, Murray N. “For a New Liberty: The Libertairan Manifesto“, 1973, PDF Download, Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama, 432 paginas.
** Vertoog over de Vrijwillige Slavernij“, oorspronkelijke publicatie in 1574, PDF Download, Nederlandse vertaling van 2007 met nawoord van Frank van Dun : “, 96 pagina’s.