De Broederschap der Vagebonden

Vertrekken of Blijven? Praktisch Libertarisme in de 21^e eeuw

Door Edwin Delsing, 25 januari 2025

_{Noot: Dit artikel bevat anarchistisch gedachtegoed. Ongeschikt voor tot burger gemaakten.}

In 1927 werd in Stuttgart, tijdens de Weimar Republiek in Duitsland, de “broederschap van vagebonden” opgericht. Deze anarchistische organisatie, die probeerde om wederzijdse steun onder daklozen te organiseren en sprak over een “levenslange algemene staking“, stond in openlijk conflict met de toenmalige burgerlijke maatschappij. Ze lokte staatsrepressie uit totdat ze in 1933 definitief werd verbrijzeld door de nationaalsocialistische beweging van Adolf Hitler. In 1929 verkondigde het Stuttgarter “Kongreẞ der Vagabunden”:

“De maatschappij, vertegenwoordigd door haar autoriteiten, spreekt over hun welzijn. De wet zorgt voor zichzelf, voor de maatschappij, voor de welgestelden, zodat de slachtoffers van hun tirannie hen niet lastig zullen vallen. Hun “welzijn” is politiemenselijkheid! Het is “preventie”! Ze bevorderen hun eigen vorm van “welzijn”, wat betekent dat ze preventieve maatregelen nemen, zodat hun wachttorens niet omvliegen waarmee ze van de aardse wereld één grote gevangenis gemaakt hebben. Deze waardeloze kleinburgers spreken over vagebonden als werkschuw gespuis. Wat weet deze maatschappij dan over de wegen en de bestemming van de zwerver? Aan de oorsprong van elk essentieel werk staat het inzicht in de dingen. De landloper, de vagebond is echter degene die eropuit gaat om dat [inzicht] te vinden. Zijn taak in deze wereld is niet om het werk van de bekrompenen te doen. Zulk werk zou alleen maar hulp zijn voor verdere slavernij, zou dienstbaarheid zijn aan de burgerlijke hel! Horigheid om de onderdrukkers te beschermen en te ondersteunen! De landloper, meer de revolutionair als vechtersbaas, heeft het radicale besluit genomen:

algemene staking: levenslange, eeuwige algemene staking!

Alleen zo’n algemene staking kan de kapitalistische, “christelijke” gevangenisbouwmaatschappij doen schudden, kan haar doen wankelen, haar ten val brengen!” 

(Dit is een Nederlandse vertaling van het origineel in het Gotische Duitse schrift, hier beneden afgebeeld)

Netwerk van onderkomens

De 21^e-eeuwse vorm van dit vagebondisme vind je bij de mensen die niet willen bijdragen aan de instandhouding van een maatschappij die in hun ogen niet hun belangen dient. De “Generalstreik” betekent dan dat iemand ophoudt de eigen energie in dienst van die maatschappij te stellen.  Lezers van Atlas Shrugged van Ayn Rand zullen dit herkennen (Titel van een van de Nederlandse vertalingen: “Atlas in staking”).

De Vagebonden van een kleine eeuw geleden begrepen terdege dat ze wel onafhankelijke middelen van bestaan en elkaars bescherming nodig hadden. Een van de verklaarde doelstellingen van de broederschap was de realisatie van hotels en opvanggelegenheden en de bevordering van zelfvertrouwen en onafhankelijkheid. Zoals duidelijk blijkt uit hun manifest, verwierp de broederschap de staats- en kerkelijke “welzijnszorg” van die tijd, die niet méér beoogden dan het uitsluiten en voorkomen van de overlast die de landlopers voor hen waren. Ze bouwden dan liever hun eigen netwerken op.

Zo is het heel natuurlijk dat er ook in de 21^e eeuw vrijheidslievende mensen zijn die naar zelfverzorging toewerken. Immers, de door hen bekritiseerde “zorgende” overheid met haar voorwaarden willen ze buiten hun levenssfeer houden. Ze zijn zich terdege ervan bewust dat je door vrijwillige samenwerking efficiënter tot vrijheid en zelfstandigheid kunt komen. Ze zullen onder andere hun eigen onderkomens en maatschappij willen bouwen, en naar gasten en buren zoeken waarmee ze een goede verstandhouding hebben. Vrij van jaloezie en klikspanerigheid.

Praktisch libertarisme: agorisme

De landelijke agorisme bijeenkomst “Vertrekken of Blijven?” op 19 januari dit jaar stond in het teken van pogingen van libertariërs en aanverwanten om her en der samen met gelijkgestemden ecosystemen van onderkomens en bedrijvigheid op te zetten die zich onderscheiden door zelfvoorzienendheid, economische en politieke onafhankelijkheid. Er waren presentaties van enkele groepen, bijvoorbeeld in Noorwegen (Walden Woods), Spanje (Penadexo), Paraguay (Project Paraguay) en Nederland (Hanzedorp). Deze initiatieven kun je zien als uitdrukkingen van het praktische Libertarisme zoals beschreven door de uitvinder van de term Agorisme: Samuel Edward Konkin III (New Libertarian Manifesto).

• Walden Woods https://waldenwoods.no/ is in het stadium dat de eerste bouwvergunningen binnenkort worden verwacht voor huizen op reeds aangekochte grond. In het begin zijn mensen er met een camper naar toe gegaan. De grond is low-cost en verder ligt het aan de deelnemers zelf hoeveel ze willen uitgeven.
• In Penadexo (Galicië) https://www.freecommune.org/ is up and running. Met de renovatie van reeds aangekochte verlaten huizen (low-cost) is begonnen en zijn er nu 7 min of meer permanente bewoners. Om het complete dorp te kopen zorgt de opsporing van en onderhandeling met erfgenamen af en toe voor vertraging.
• Project Paraguay https://www.projectparaguay.nl/ heeft tot nu toe ca. 300 Nederlanders geholpen aan verblijven en verblijfsvergunningen. Het vastgoedproject van Jeroen Pols in Hohenau maakt hier deel van uit. Aangeraden wordt wel dat je een financiële buffer hebt.
• Hanzedorp https://hanzedorp.nl/ heeft op papier gestalte gekregen en binnenkort wordt met (Nederlandse) gemeenten in Oost-Nederland onderhandeld om geschikt land (ca. 3ha) te vinden. Kosten: als in Nederland gebruikelijk. Open voor verdere deelnemers.
• Low-cost (20-50kEUR) bestaande, bewoonbare huizen vind je in de ontvolkende gebieden van Europa, waarbij je moet rekenen op renovatiewerk in eigen beheer.
• Mid-cost vind je typisch in niet-stedelijke gebieden. Huizen en groepen van huizenmet veel land tussen 50k en 300kEUR zijn beschikbaar in landen als bijvoorbeeld Hongarije, Frankrijk en Oost-Duitsland.

Illustratie: ontvolkende gebieden in Europa (blauw) en groei van populatie (rood) tussen 2001 en 2011

De voor- en nadelen van “vertrekken of blijven” werden goed duidelijk. Heb je tonnen nodig om ver van de lange arm der overheden te gaan zitten of kun je ook met maar enkele tienduizenden Euro’s een counter-economische basis opzetten? Is dit iets uitsluitend voor jonge mensen met twee rechterhandjes en worden mensen in de (pré-)pensioenleeftijd langzaam onbruikbaar? Hoe ga je in je levensonderhoud voorzien, hoe kom je aan geld? Hoe vriendelijk ga je met lokale overheden om? Ga je een avontuurlijk reizend bestaan leiden of ga je met je gezin settelen in een omgeving die bij je past en bij jouw manier om  je kinderen tot vrije mensen op te voeden? Aan welke regels moet je je houden? Enne … welke regels kun je zelf opstellen?

Het leukste aan deze bijeenkomst van jong en oud was dat je ziet dat het praktisch Libertarisme zich ook in Nederland aan het organiseren is. Op een informele manier. Je kon het ook niet anders verwachten.

Overigens: het principe van de Potluck werkt onder libertairen prima: er bleef een hoop lekkers over.

Wil je verbinding met een van de genoemde initiatieven, of ben je zelf betrokken bij een initiatief, schrijf dan de redactie met je verzoek.