De economische vrijheid neemt verder af!

De top-4 van meest vrije economieën in 2024 (https://www.heritage.org/index/)

Door Joep v L / 10 januari 2024

Ieder jaar brengt The Heritage Foundation (een Amerikaans denktank) een lijst van meest vrije economieën uit: de Index of Economic Freedom. Bij ieder land wordt ook een apart rapport geschreven. De score komt voort uit een aantal vaste parameters en varieert tussen 0 tot 100. Vooral de positie in de ranglijst van de VS en het Verenigd Koninkrijk vallen in negatieve zin op. Ook de Verenigde Emiraten (Dubai, Abu Dhabi) en Qatar staanmet 71.1 lager dan je zou denken. Al deze landen staan (vooralsnog) lager dan Nederland. Nederland staat met 77.3 als 11e op de lijst en daalt in het laatste rapport flink voor het tweede jaar op rij. Via deze link Country Rankings: World & Global Economy Rankings on Economic Freedom (heritage.org) kun je zelf bekijken hoe de scores tot stand komen.

Belang economische vrijheid – vrede en voorspoed

Landen die hoog scoren op het gebied van economische vrijheid doen het ook beter op allerlei mogelijke terreinen: van inkomen per hoofd van de bevolking en sociale mobiliteit tot levensverwachting en armoede. Er is wereldwijd een duidelijk verband tussen economische vrijheid en de afname van armoede. Vanaf ca. 1800 tot nu is de armoede wereldwijd gigantisch afgenomen terwijl in diezelfde periode de economische vrijheid flink is toegenomen. In deze periode deed het klassiek liberale denken en het kapitalisme ook zijn intrede.

Economische vrijheid gaat niet om data, maar het gaat om mensen in staat te stellen hun eigen pad in het leven te kiezen. Deze vrijheid stelt mensen in staat om hun creativiteit te gebruiken om problemen op te lossen. Van kleine problemen tot wereldproblemen.

Economische vrijheid maakt vrijhandel mogelijk. Het belang daarvan is groot. Vrijhandel bevordert vrede. Milton Friedman verwoordde het mooi met een potlood als voorbeeld. Het hout komt van de Westkust van Amerika, daar is een zaag voor gebruikt die weer gemaakt is van staal. Het lood komt uit een grafietmijn uit Zuid-Amerika, de gum komt van rubberbomen uit Maleisië en wie weet waar de lijm en de verf om het hout van het potlood een gele kleur te geven vandaan komt. Duizenden mensen hebben samengewerkt aan een potlood. Mensen die elkaar niet kunnen verstaan, verschillende religies hebben en elkaar misschien wel haten als ze met elkaar in conflict raken. Wat bracht al deze mensen samen om het potlood te maken? Dat was geen bureaucraat vanuit een centraal gepland instituut. Het was het vrije prijssysteem. Door prijzen en productiemiddelen vrij te laten kwamen al deze mensen samen. Door objectieve prijsstelling konden deze mensen samenwerken om voor iedereen een potlood te maken tegen een acceptabele prijs voor de consument. Dit is waarom de vrije markt zo belangrijk is. Niet alleen om efficiënter te kunnen produceren, maar om zo wereldwijd harmonie en vrede te bewaren, omdat iedereen elkaar nodig heeft.

Waar wordt naar gekeken bij het bepalen van de score?

De parameters zijn onderverdeeld in de volgende thema’s:

Rechtsstaat
Grootte van de overheid
Regelgevingsefficiëntie
Mate van de openheid van markten.

Ieder thema bevat drie parameters. Zie de afbeelding hieronder voor het complete overzicht. Voor een toelichting bij iedere parameter zie: Index of Economic Freedom: Netherlands | The Heritage Foundation

Zaken die onder het thema ‘’rechtsstaat’’ vallen klinken niet meteen libertair. Onder het thema ’’rechtsstaat’’ vallen eigendomsrechten, juridische efficiëntie en overheidsintegriteit. Waar bij juridische efficiëntie wordt gekeken naar de bescherming van inwoners tegen o.a. onwettige acties van de overheid. Bij overheidsintegriteit gaat het om directe corruptie en omkopingen. Ook wordt het ‘’kapen’’ van de staat door elites meegewogen.

Neerwaartse wereldwijde trend in 2024

De wereldeconomie als geheel is “grotendeels onvrij” geworden. De wereldwijde gemiddelde score voor economische vrijheid is gedaald van 59,3 vorig jaar naar 58,6 – het laagste niveau in de afgelopen twee decennia. Wereldwijd is de ‘fiscale verantwoordelijkheid’ aanzienlijk verslechterd. Stijgende tekorten en stijgende overheidsschulden hebben in veel landen de algehele productiviteitsgroei ondermijnd. Dit leidt uiteindelijk tot economische terugval in plaats van levendige groei.

Opvallende landen – De Verenigde Staten en de Verenigde Arabische Emiraten staan lager dan Nederland

Hoewel de trend in Nederland niet positief is zien we dat het niet op veel plekken in de wereld beter is. Dit is geen excuus om het de Nederlandse overheidsbeleid goed te praten, want de problemen zijn ook hier groot. En dat merken we allemaal (zie verderop in dit artikel). Een land als de Verenigde Arabische Emiraten scoort bijvoorbeeld heel hoog als het een lage belastingdruk betreft, maar bijvoorbeeld niet als het op eigendomsrechten aankomt. Ook de vrijheid om te investeren is in de Verenigde Arabische Emiraten heel laag. Dat houdt in: hoe makkelijk kan kapitaal het land in en uit. Daar scoort Nederland weer heel hoog op (90 van de 100 punten).

Argentinië staat nog heel laag

Argentinië valt zelfs inde categorie ‘’onderdrukt’’. De scores en berekeningen van het laatste rapport (2024) nemen nog niet de gevolgen van het beleid van Javier Milei mee, want ze betreffen de periode Juli 2022 tot juli 2023. De komende jaren zullen deze wel in de data verschijnen. Heel interessant wordt het om te zien hoe de economische vrijheid zich ontwikkelt in het Argentinië van Milei.

Nederland scoort ook slechter

Nederland staat in het rapport van 2024, ondanks alles, op een 11e plek. Drie plekken lager dan vorig jaar. Met een score van 77,3. Dat is 0,7 punten lager dan in het rapport van vorig jaar. Nederland scoort volgens de index hoog op eigendomsrechten, overheidsintegriteit en juridische zekerheid/effectiviteit. Wel geeft het rapport aan dat Nederland ontzettend slecht scoort op het punt van belastingdruk en op overheidsuitgaven (veel overheidsbemoeienis in de economie).

Dat Nederland niet hoog schoort op bepaalde thema’s merken we allemaal. De hoge belastingdruk merken we allemaal. De discussie rond box 3 staat hier niet los van. Als de huidige plannen doorgaan dan wordt de belastingdruk aanzienlijk hoger.

De overheidsuitgaven stijgen ieder jaar. En de discussie over de handhaving op de Wet DBA om zogenaamde ‘’schijnzelfstandigen’’ tegen te gaan druist direct in tegen een vrije arbeidsmarkt. Ook is het in Nederland veel te moeilijk om iemand te ontslaan. Het nadeel hiervan is ook dat werkgevers huiverig zijn om mensen aan te nemen.

Scores Nederland: