“The first panacea for a mismanaged nation is inflation of the currency; the second is war. Both bring a temporary prosperity; both bring a permanent ruin. But both are the refuge of political and economic opportunists”
(Ernest Hemingway)
Heeft u uw energierekening al ontvangen?
De waarde van geld.
Een van de beste lessen over de waarde van geld kun je vinden in Ayn Rand’s roman “Atlas Shrugged”. Het is de beroemde “Money Speech” van Francisco d’Anconia, een van de helden van het verhaal. Hier een fragment uit de Nederlandse vertaling:
“Dus jij denkt dat geld de bron van al het kwaad is?” vroeg Francisco d’Anconia. “Heb je je ooit afgevraagd waarom geld bestaat? Geld is een ruilmiddel, dat niet kan bestaan als er geen goederen geproduceerd worden en er geen mensen zijn om ze te produceren. Geld is de materiële vorm van het principe dat mensen die zaken met elkaar willen doen dat moeten doen door middel van handel, en door waarde voor waarde te geven. Geld is niet het middel van de profiteurs, die jouw product proberen te krijgen met tranen, of van de plunderaars, die het met geweld van je afnemen. Geld wordt alleen mogelijk gemaakt door de mensen die produceren. Zie je dat als het kwaad?
“Als je geld accepteert als een betaling voor jouw inspanning, doe je dat alleen als je ervan overtuigd bent dat je het kan inruilen voor de inspanningen van anderen. Het zijn niet de profiteurs of de plunderaars die geld zijn waarde geven. Niet een oceaan van tranen noch alle wapens in de wereld kunnen die stukjes papier in jouw portemonnee omzetten tot het brood dat je nodig hebt om morgen te overleven. Die stukjes papier, die goud zouden moeten voorstellen, zijn een teken van eer – jouw aanspraak op de energie van de mensen die produceren. Jouw portemonnee is jouw uiting van hoop dat er ergens in de wereld mensen zijn die net zoals jij geloven in dat morele principe dat geld waarde heeft. Zie je dat als het kwaad?
Geld reflecteert de waarde van nuttig bestede tijd. “Geldontwaarding” en “belasting” komt neer op het stelen van levenstijd.
Als je geld in zijn meest pure vorm, als ruilmiddel, beschouwt dan beeldt de geldhoeveelheid de waarde van de totale hoeveelheid goederen en diensten af die op de markt wordt aangeboden. Krimpt het aanbod dan zou de geldhoeveelheid ook moeten krimpen om de tegenwaarde van geld gelijk te houden, in theorie tot nul wanneer er niks meer te kopen valt. Stijgt het aanbod van goederen en diensten, dan zou de geldhoeveelheid mee moeten stijgen. Als het aanbod krimpt terwijl de totale geldhoeveelheid gelijk blijft, dan kun je minder kopen met hetzelfde geld en vindt er geldontwaarding plaats: alles wordt duurder. In het Duits wordt “inflatie” dan ook vertaald met “Teuerung“
De enorme toename van de waarde van een Bitcoin (deflatie) kun je voor een deel verklaren uit de ontwikkeling van de markt waarop je met Bitcoin kunt betalen. Die is namelijk veel sterker gestegen is dan de totale hoeveelheid Bitcoin.
Om nieuw geld in een samenleving in omloop te brengen geven de gebruikers een onderpand aan het instituut dat het nieuwe geld uitgeeft. Traditioneel bestaat onderpand uit goud, deviezen, vastgoed en schuldbekentenissen (promissory notes, IOU, bonds, etc.).
Eenvoudige basisregels
Iedereen die de basis van economie begrijpt. kan hierin meedenken. De basis van economie is zo eenvoudig, dat het Mises Institute zonet een serie video’s over economie voor beginners heeft gepubliceerd: Economics for beginners. Als je basisregels van eerijk (economisch) gedrag aan kinderen wilt uitleggen kun je ook de serie “Tuttle Twins” van Connor Boyack erbij halen. Het Mises Instituut Nederland is bezig met een vertaling. Overigens kun je bij hetzelfde adres nu de vertaling bestellen van Murray Rothbard’s boek “What has government done with our money?” met de titel “Wat heeft de overheid met ons geld gedaan?“. Het inleidend artikel van Daniël van der Hoeven “Wat de overheid kan doen tegen inflatie” is zeer de moeite van het lezen waard, omdat het de juistheid van de stelling verdedigt dat het primair de overheid is die inflatie veroorzaakt.
Inflatie en deflatie
In de huidige maatschappijvorm, waarin gelduitgifte door nationale centrale banken geschiedt worden de geldhoeveelheid en de regels voor acceptatie van onderpand door de Centrale Banken bestemd. En deze “onafhankelijke” centrale banken staan toch weer – hoe je het ook wendt of keert – in dienst van de hoogste gezagsdragers in een land, en dat is in de parlementaire democratie het parlement. De macht over het parlement hebben momenteel enkele partijen die met elkaar afpraken maken en de macht in die partijen ligt de facto bij hun bestuurders. Elke partijbestuurder onderhoudt netwerken waarin wordt gepleit voor het verlenen van privileges aan bepaalde groepen. En als je dan carrière wilt maken verleen je zoveel mogelijk privileges aan zoveel mogelijk groepen.
Kinderen die aan Sinterklaas vragen waar die zijn geld vandaan haalt zijn libertariërs in de dop. En net als Sinterklaas moeten politici hun geld bij de moderne God: de overheid, gaan halen, en die rooft het dan waar ze maar kan. Het bijdrukken van geld zonder onderpand, misschien wel de meest geweldloze vorm van stelen, is gelijk aan wat vroeger valsemunterij heette. Dat steelt kleine stukjes van elke geldeenheid weg, doordat voor de aanschaf van de totale hoeveelheid goederen en diensten op de markt meer geldeenheden ter beschikking staan, maar niet meer goederen en diensten. Het vermindert de tegenwaarde van het geld.
Over de gevolgen van inflatie bestaan naar gelang de politieke richting van de terzake deskundige zeer verschillende meningen. Inflatie wordt tegelijk verkocht als “motor” van de economie, maar ook als rem op de economie.
Sinds 1996 publiceert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) twee verschillende cijfers voor inflatie. Eén op basis van de consumentenprijsindex (CPI) en eén op basis van de (Europees) geharmoniseerde index van consumentenprijzen (HICP). In maart 2022 bereikte volgens het CBS de CPI (Consumenten Prijs Index) 9,7%. Bij de CPI gaat de toets ten opzichte van 2015 (CPI 100). De HICP bedroeg voor dezelfde periode 11,9%. De Europese Centrale Bank gebruikt de HICP voor het monetaire beleid in de eurozone.
Het CPB schrijft: “Het belangrijkste verschil tussen de CPI en de HICP voor Nederland is dat de HICP in tegenstelling tot de CPI geen rekening houdt met de kosten van het wonen in de eigen woning. “
Deze cijfers gelden binnen de Eurozone en geven inzicht over de ontwkkeling van de koopkracht voor consumenten.
Het betekent, simpel gezegd, dat je voor een Euro op dit moment 11,9% minder goederen uit de HICP winkel kunt kopen dan een jaar geleden. En dat is dus “inflatie“.
De koopkracht van goud veranderde gedurende dezelfde periode ook. Op 30.3.2021 was 1 ounce (oz. = 28.35 gram) goud 1’436.91 Euro waard. Een jaar later op 31.3.2022 was dit 1’751,63 Euro per ounce. Het verschil is 21,9%. Voor dezelfde Euro kan 21,9% minder goud, onderpand, teruggevorderd worden. Er is dus waarde uit de Euro verdwenen.
Had je een jaar geleden dus een ounce goud, dan kun je met hetzelfde vermogen in goud nu op de Euro-markt 10% meer goederen en diensten kopen. Dat is “deflatie“.
Daarmee hebben we een van de belangrijkste “hedges” te pakken tegen inflatie: goud.
Hedging tegen inflatie
Vermogende mensen kunnen het sterkst lijden onder inflatie. Degenen die hun gespaard vermogen tegen inflatie willen beschermen zullen hun geld dan ook het liefst snel in goederen, in “assets” beleggen die de reputatie hebben om hun waarde te behouden, ook in tijden van crisis. Dat zijn typisch zaken die langzaam of helemaal niet afgeschreven worden, zoals grondeigendom en vastgoed. Ook beleggingen in voorraden van “commodities“, zoals olie en gas, en ook in productiemiddelen, bijvoorbeeld aandelen in soliede industriën of fruitbomen, kunnen goede middelen zijn om je vermogen door een crisis heen te loodsen.
Het nadeel van geregistreerde assets is dat de overheid er vaak gemakkelijk grip op kan hebben. Mobiele mensen, beschermen hun vermogen met transporteerbare “tangibles” (tastbare goederen), zoals fysiek goud en zilver en aanverwante schatten zoals edelstenen of “investment grade” postzegels. Ook worden Bitcoin en andere cryptocurrencies als “non-tangibles” in toenemende mate als oppotmiddel waargenomen. Alles, als de overheid er maar geen grip op heeft, dus geen cryptocurrencies die door een overheid in omloop worden gebracht: de Central Bank Digital Currencies (CBDC).
Een nog betere bescherming tegen de waardevermindering van geld is schuld.
Wanneer de rente op schuld achterblijft bij de inflatie, en dat is nu het geval, is inflatie een zegen voor elke schuldenaar. Degenen met een negatief vermogen, dat uit toekomstige inkomsten moet worden afgebouwd, heeft voordeel van inflatie. Je zou kunnen stellen dat er inkomensoverdracht plaatsvindt: van de vermogenden (de “haves“) naar de schuldenaren (de “havenots“).
Overheden zijn schuldenaren par excellence. Er kan zelfs een inflatieconcurrentie ontstaan. Immers, als de ene staatsmunt in waarde vermindert, dan moeten andere staatsmunten enigzins meegaan om de eigen economie te beschermen tegen dumping uit de staat met de devaluerende munt.
Voor de stelling dat inflatie wordt veroorzaakt door de overheid is veel te zeggen, en de spectaculairste vorm van inflatie, de hyperinflatie, geeft wel het sprekendste voorbeeld.
Hyperinflatie
Hyperinflatie is een middel om een “great reset” van de economie te bewerkstelligen. Ze gaat altijd gepaard met – of is het gevolg van, een zware crisis. Een beruchte geval was de Duitse hyperinflatie van 1923, die zeer bewust werd georchestreerd als reactie op de als te zwaar beoordeelde herstelbetalingen aan de geallieerde overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog. De inflatie werd doelbewust in gang gezet toen na het falen van de Duitse productie van de geëiste hoeveelheden steenkool er Franse en Belgische troepen het Rijnland gingen bezetten om de Duitse mijnwerkers tot grotere prestaties aan te zetten. Die gingen daarop in staking en de Duitse regering besloot hun lonen uit te betalen met bijgedrukt geld. Daarop ontstond een spiraal van alsmaar oplopende prijzen terwijl de productie geheel stil viel.
Een ander geval was Hongarije 1946. Onder het motto van Lenin: “The way to crush the bourgeoisie is to grind them between the millstones of taxation and inflation.” begon het communistische regime de nationale munt, de Pengő, volledig buiten proportie hyper-inflateren. En omdat overdrijving een trekje is dat de Hongaren niet vreemd is, is dit de allerextreemste hyperinflatie geweest uit de geschiedenis van de planeet. Het hierboven afgebeelde bankbiljet heeft het hoogste ooit voorgekomen nominale bedrag: 100 quintillioen (1020) Pengő. De Forint werd daarna ingevoerd en was tijdens de communistische tijd stabiel.
De toverformule van onze sociaaldemocratische, links-liberale regeringen van vandaag is niet toevallig
“You will own nothing and you will be happy!”
Een libertair perspectief
Bekende libertariërs zoals de Duitse econoom Markus Krall waarschuwen al jarenlang voor een aanstaande ineenstorting van de waarde van de Euro. Aan het eind van deze crisis staat volgens hem de vraag “vijheid of socialisme”?
De kans die de monetaire crisis biedt is dat de samenleving ervan kan leren dat zeer veel beter zonder een centrale overheid kan. Een samenleving die niet meer op een goed functionerende overheid hoeft te tellen is uiteindelijk een veiliger samenleving. Om de weg naar deze vrijheid in te stappen moeten we ontwennen van de overheid die alles voor ons regelt.
Over de opkomst van alternatieve, waardevaste geldsystemen hebben we al eerder geschreven (zie Libertair Perspectief van 30 augustus 2021: “Afscheid van het geldmonopolie“) .
Als de overheid faalt ontstaan er alternatieven. Niet alleen voor geld, maar ook in het rechtsstelsel, in de gezondheidszorg, in het onderwijs, in de bestaanszekerheid, in de regulering en in de manier waarop we elkaar iets “vergunnen”. Wie een vrijere samenleving wilt, moet niet afwachten maar ondernemen.