Waar de Libertaire Partij in het politieke spectrum staat is verreweg de meest gestelde vraag die libertariërs krijgen. Zelf hebben we soms moeite om die vraag te beantwoorden, deels omdat libertariërs het zelf oneens zijn over onderwerpen, maar vooral omdat libertarisme niet heel goed in het spectrum van links en rechts uit te leggen is. Deze termen zijn ontworpen voor een wereld die libertariërs willen veranderen, en zelfs de overheid weet niet in welk hokje het ons moet plaatsen.
Wat wil de LP?
Op de website van de LP staat samenvattend “De LP gelooft in een open samenleving, waarin iedereen de vrijheid heeft zijn eigen toekomst na te streven, zonder beperkingen door overbodige regels van de overheid. De LP wil dat de overheid teruggaat naar haar kerntaken: een overheid ontdaan van allerlei kostbare en onnodige bestuurslagen.”, en “Het libertarisme is een ideologie die streeft naar zo een zo groot mogelijke individuele vrijheid en een zo klein mogelijke overheid. “.
Door de jaren heen zijn de standpunten en de focus van de partij veranderd om in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen, maar de kern van het libertarisme is altijd geweest dat de invloed van een machtige overheid ten koste gaat van de vrijheid en welvaart van burgers. Politici komen op voor de belangen van politici en hun donateurs, niet die van burgers.
Gemixte signalen
De meeste mensen gebruiken de termen links en rechts omdat het hun is aangeleerd bij maatschappijleer- of burgerschap lessen op de middelbare school om politieke partijen of ideologieën te categoriseren. In de maatschappijleerboeken staat dat links wil dat de overheid actief ingrijpt om problemen aan te pakken, en rechts wil dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor een beter bestaan en de overheid zich niet te veel moet bemoeien met de samenleving. Volgens die definiëring zou de LP een uiterst rechtse partij zijn omdat de partij een kleine overheid wil met enkel kerntaken om uit te voeren en zonder beïnvloeding van de samenleving.
De AIVD daarentegen heeft een iets andere definiëring voor links en rechts. Het lijkt een moderne traditie te zijn geworden dat ieder jaar de inlichtingendienst een rapport publiceert waarin ze vermelden dat sociale media heel gevaarlijk zijn, de samenleving polariseert door extreme opvattingen en dat het werk van de AIVD heel belangrijk is, aldus de AIVD.
Wanneer ze dieper ingaan op die extreme opvattingen komt naar voren dat ze linksextremisme zien als het verwerpen van gezagsstructuren en onderdrukkende autoriteiten. Rechtsextremisme herkennen ze aan racisme, antisemitisme, vreemdelingenhaat en ultranationalisme. Volgens deze definities zou de LP juist een uiterst linkse partij zijn, omdat de partij hamert op het verlies van vrijheid en zelfbeschikking door gezagsstructuren van de overheid. De vaccinatieplicht werd door de LP gezien als een daad van een onderdrukkende autoriteit en was er daarom fel op tegen, een beredenering van gedachten de AIVD in ieder geval als links ziet.
Verder maakt inlichtingendienst ook onderscheid tussen radicale ideeën die grote maatschappelijke veranderingen willen binnen de grenzen van de wet en democratische principes, en extremistische ideeën die deze grenzen over gaan. Tot zover is de LP nog nooit van plan geweest de rechtstaat te ondermijnen, en is daarmee wellicht radicaal maar niet extremistisch te noemen.
Bepalen wat je zelf bent
Het is moeilijk om de LP in een vakje te stoppen van links of rechts wanneer zelfs de overheid verschillende betekenissen ervoor hanteert. Toch erkent de AIVD ook dat er politieke stromingen zijn die ook tegen de overheid en verbonden instanties zijn, maar moeilijk in de hokjes links of rechts te plaatsen zijn. Steeds vaker hebben ze het over anti-institutioneel gedachtengoed, iets wat kenmerken van links en rechts kan hebben maar zich niet helemaal verbonden voelt met één van die twee termen. Daarbij horen theorieën over een elite die door middel van de overheid en maatschappelijke instanties zoals de media de macht hebben over burgers.
Daar zou misschien de LP beter bij passen. De afgelopen jaren heeft de partij veel aandacht besteed aan de rol van de media en NGO’s die in samenwerking met de overheid het gedrag en de publieke opinie van mensen te beïnvloeden. Dat kan om kleine thema’s gaan, zoals het recente plan van de PVV om advertenties voor fietshelmen te plaatsen met als doel dat minimaal 15% van de fietsers een helm draagt, tot grote thema’s als vaccinatie en militaire dienst. Voor libertariërs is de overheid een monster dat haar tentakels in alle hoeken van de samenleving probeert te krijgen en daar zijn instanties van de overheid zelf, maar ook daarbuiten vaak het middel voor. Als het maken van keuzes maakt wie je bent, hoe kan je dan jezelf zijn wanneer de overheid de belangrijkste zaken voor jou beslist? Het anti-institutionele gedachtengoed klinkt misschien heel vijandig, maar het staat juist voor het idee dat mensen te vertrouwen zijn zelf te bepalen wie ze zijn door hun keuzes te maken zonder beïnvloeding van bovenaf door de overheid en instanties, en dat is een heel positief mensbeeld.
Dan is er ook nog de term syncretisch. Dat betekent dat een partij zowel kenmerken van uiterst -links als -rechts heeft, maar niet zoals centristen naar een middenweg zoekt maar radicale opvattingen combineert. Wie nog nooit van deze term gehoord heeft hoeft zich niet te schamen, want de term is heel zeldzaam en partijen die het gebruiken zijn er weinig. In Nederland is het alleen de Piratenpartij die de term gebruikt, maar in de Verenigde Staten gebruikt de zusterpartij van de LP, de Libertarian Party de term voor haarzelf en dus zou het geen gek idee zijn als de Nederlandse LP dat ook zou doen. Hoewel de term misschien correct de LP omschrijft, is het erg onbekend en dat is een probleem wanneer je probeert uit te leggen wat de LP wil. Dat een partij duidelijk kan maken wat het wil doen is misschien wel belangrijker dan of de term precies klopt, en de meeste mensen denken niet in moeilijke ideologische termen maar in links tegenover rechts en conservatief tegenover progressief. Als we dan toch volgens die hokjes moeten werken, dan zullen mensen economische vrijheid als rechts, en persoonlijke vrijheid als progressief zien. De LP economisch rechts en sociaal progressief noemen is geen perfecte verwoording, maar voor de meeste mensen wel een begrijpelijke. En dat is belangrijk, want als het de Libertaire Partij niet lukt duidelijk te maken wat het is, dan zullen de maatschappijleerboeken en de AIVD dat proberen te doen. Het gaat er uiteindelijk om dat je zelf kan bepalen wie en wat je bent, dat is de beste samenvatting van het libertarisme.