De libertair is zo’n beetje precies het tegenovergestelde van de conservatief: immers, wanneer je de staat zoals Robert Nozick het noemde een ‘minarchist state’ wilt maken kun je je het absoluut niet veroorloven behoudend te zijn. De ‘echte conservatief’ is iemand die heel graag alles wil precies houden zoals het is, want dat is natuurlijk ‘hoe god het allemaal heeft bedoeld’.
Martijn Benders Diary – Martinus
Wat voorafging: een niet literair te verklaren neocon nam middenin het Letterenfonds plaats. Om te illustreren precies hoe conservatief de man is: een medestander van zijn werk noemt Andreas Kinneging ‘geen echte conservatief maar een revolutionair’
De socialist Joop den Uyl begon ooit als een groot fan van Adolf Hitler:
Het is weer de krant Trouw die later het apologetische stuk schrijft waarin dit verleden van den Uyl moest worden vergoelijkt. Waarom juist die christelijke krant?
Nu ja, het ‘herboren volk’ is natuurlijk een uitermate religieus concept. En de man werd gesponsord uit Amerika om ‘een kracht te zijn tegen het communisme’ en als een soort vogelverschrikker te dienen omdat ‘Project Israël’ opgericht in 1925 niet leeg kon blijven staan. In dat proces ging iets mis, men had een monster gevoed, en dat ging plotseling veel verder dan de bedoeling was geweest. Oeps.
Maar in plaats van dat men direct ingreep, ging men op de handen zitten wachten. Men greep pas in toen men Europa aan de Russen dreigde verliezen. De commies waren aan de winnende hand!
Nietzsche
“De Staat is het koudste van alle koude monsters. Koud liegt hij ook; en deze leugen kruipt uit zijn mond: ‘Ik, de Staat, ben het volk.’ Dat is een leugen! Het waren scheppers die volkeren creëerden en een geloof en liefde over hen hingen: zo dienden ze het leven.”
Aldus sprak Zarathoestra, Deel 1, “Over het nieuwe afgodsbeeld”
Deze passage uit Aldus sprak Zarathoestra is misschien wel een van Nietzsche’s meest beroemde kritieken op de staat. Hier beschrijft Nietzsche de staat als een bedrieglijke en levens ontkennende kracht die zich voordoet als de belichaming van het volk, terwijl het in feite een onderdrukkende en manipulatieve entiteit is.
Je zou de vraag kunnen opwerpen of Nietzsche een libertair was. Nietzsche was een voorstander van de Stadstaat naar oud Grieks model – waarbij hij zich vaak op Sparta beriep. Het is een romantisch ideaalbeeld, denk ik, maar het heeft wel raakvlakken met de minarchist State van Nozick.
“De staat liegt in alle tongen van goed en kwaad; en waarover hij ook spreekt, hij liegt — en wat hij ook heeft, hij heeft gestolen.”
Aldus sprak Zarathoestra, Deel 1, “Over het nieuwe afgodsbeeld”
In dit citaat breidt Nietzsche zijn kritiek uit door te betogen dat de staat niet alleen misleidt met zijn beweringen het volk te vertegenwoordigen, maar actief valsheid in stand houdt en gedijt op wat hij van anderen heeft geëxploiteerd.
“Overal waar de staat begint, houdt individuele vrijheid op, en omgekeerd.”
Menselijk, al te menselijk
Nietzsche bespreekt in Menselijk, al te menselijk de omgekeerde relatie tussen de staat en individuele vrijheid, en benadrukt zijn overtuiging dat ware individualiteit en vrijheid niet kunnen samengaan met de staat.
Dick
Terug naar het libertarisme. Ik zag gisteren Tom van Lamoen een van mijn favoriete schrijvers posten, Philip K. Dick:
Bey
Maar dat deed me dan weer denken aan een ander citaat, van de minder bekende anarchist Hakim Bey:
Een Politiestaat van het Bewustzijn. In zo’n typische jaren 80 videotheek stond 98% van de videotheek vol Amerikaanse oorlogspropaganda, en dan had je de porno achter het gordijn nog. Zaakjes waar we van de grote filosoof Veenbaas geen kritiek op mogen hebben, want Amerika Heeft Ons Gered, als een soort uit de kluiten gewassen Jezus.
Hoe rijm je Philip K. Dick en Hakim Bey met elkaar? Volgens Dick bestaat de realiteit uit woorden die zijn voorgebakken om mensen te hersenspoelen. Ik noemde het voorbeeld ‘paganist’ al eens, afgeleid van het woord voor horige of pion. Wie zichzelf zo gaat noemen trapt in een vooropgezette val – en bovendien, hoezo ‘christenen en de rest van de wereld is paganist of ketter’ – wat een baarlijke onzin.
Hakim Bey ging een stap verder en ontwikkelde een manier om een ‘tijdelijk autonome zone’ te scheppen, waarin de vrijheid plots weer een kans kreeg binnen die hele gehersenspoelde conditionering, de Politiestaat van het Bewustzijn waarin de moderne burger verkeert. Een komisch gebruik van die techniek kun je hier lezen: ik tracteerde de bezwaarcommissie van het Letterenfonds op Boschebollen.
Een Libertaire Rechtsvorm
Het is sinds de coronatijd dat veel mensen zijn begonnen deze ‘Politiestaat van het Bewustzijn’ duidelijker waar te nemen. Libertairen waar ik mee spreek worstelen met het probleem dat ze niet graag een rechtsvorm willen oprichten, zoals een stichting of een vennootschap, etcetera. Doe je dat wel dan ga je immers meedoen aan het staatsspel, die dat natuurlijk ook heeft verplicht. Een nieuwe rechtsvorm verzinnen? Maar voor je dat door de wet heen hebt gelobbyt zit je al bevend in een bejaardenhuis.
Wat zou de ‘minarchist state’ variant op dit probleem kunnen zijn en wat de Bey-oplossing?
Je zou bijvoorbeeld een ‘informele vereniging’ kunnen oprichten. Dit type vereniging wordt niet bij de Kamer van Koophandel geregistreerd en heeft minder strikte regels dan een formele vereniging. En die ‘’informele vereniging’ heeft dan maar 1 lid, misschien een superheld of een van de karakters uit een James Bond film.
Ik denk dat dat al de Bey-oplossing is, maar het heeft ook wel degelijk minarchistische kenmerken.
Nietzsche is niet per se een libertair. Zijn politieke ideeen zijn niet goed uitgewerkt, een trotse stadstaat, waar men de ambtenarij met een stevige schop onder de donder als parasieten de stadsmuren uitwerkt, veel verder kwam hij niet.
Maar het heeft veel raakvlakken met het Libertairisme, en ik zou hem wel lid zien worden van zo’n informele vereniging met een superheld aan het hoofd. Hoewel, nu komen we weer op een taalparadox uit. Hoe kun je lid worden van een rechtsvorm die eigenlijk niet bestaat? Door een soort monsterverbond van informele verenigingen te scheppen, een holding van informele verenigingen?
Zou ik daar het antwoord te pakken hebben op het raadsel dat een van mijn partijbroeders me voorschotelde? Nee, een holding kan het niet zijn, want die mag alleen uit formele rechtspersonen bestaan. Maar een koepelorganisatie, ja, dat is heel wel mogelijk: een koepelorganisatie die bestaat uit informele verenigingen die elk bestaan uit James Bond-karakters en superhelden.
Daar gaan ze het in het torentje maar druk mee hebben.
Tom van Lamoen postte gister ook over wat ik ‘De Orde van het Schimmig Opstel’ noem: de universitaire structuur, waar je door te bewijzen een opstel te kunnen schrijven en dat te ‘verdedigen’ voor andere opstelschrijvers je een hele hoge maatschappelijke status kunt verkrijgen. Maar die opstellen kunnen toch gewoon door Chat GPT geschreven worden nu, inclusief de verdediging ervan die je gewoon uit het hoofd kunt leren?
Ja, maar dat gaat al voorbij aan de pietluttigheid waar 98% van die opstellen überhaupt al aan lijden. Maakt het uit of een computer of een mens het pietluttige dient? Nou, wél als je daar vervolgens een klassenmaatschappij op baseert, waarin ‘wij’ alle rechten hebben en de rest voor de schone schijn bestaat. Die rest, dat is wat de Italiaanse filosoof Agamben de Homo Sacernoemde: Agamben gebruikt de term “homo sacer” om te verwijzen naar personen die in een staat van uitzondering leven, waar ze noch geofferd noch beschermd zijn door de wet. Dit concept komt uit zijn werk “Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life,” waarin hij de dynamiek van uitsluiting en de relatie tussen politiek en het leven zelf onderzoekt. “Homo sacer” is letterlijk iemand die heilig en vervloekt is; zijn leven kan genomen worden zonder dat het als moord wordt beschouwd, maar het mag niet worden opgenomen in een religieus ritueel. Agamben gebruikt dit idee om de fragiele en gevaarlijke staat van mensen te beschrijven die buiten de juridische en politieke ordening van de samenleving vallen.
Een koepelorganisatie met informele verenigingen die allemaal Homo Sacer als enig lid hebben?
Ik denk dat zowel Hakim Bey als Giorgio Agamben met dit idee kunnen leven. Als we ons optuigen voor een gevecht tegen het patriarchaat met zijn eeuwig woedende vader is lid worden echter weer zo’n typisch stukje zwarte taalmagie. Lid worden, een penis worden. Maar daarop ga ik even geen woke alternatief verzinnen, hoewel, zou ‘Vaag worden’ in dit geval geen mooie oplossing zijn?